چرا دمای موتور اهمیت دارد؟
موتور خودرو یکی از پیچیده‌ترین و پر‌فشارترین بخش‌های هر وسیله نقلیه است. هنگام کار، احتراق سوخت درون سیلندرها دمایی بیش از ۲۵۰۰ درجه سانتی‌گراد تولید می‌کند. اگر این گرما به‌درستی مدیریت نشود، قطعاتی مانند پیستون، سرسیلندر، یاتاقان‌ها و سوپاپ‌ها دچار انبساط بیش‌ازحد شده و موتور به‌سرعت آسیب می‌بیند. سیستم خنک‌کاری وظیفه دارد این حرارت را از موتور خارج کند تا دمای کاری در محدوده‌ی استاندارد — معمولاً بین ۸۵ تا ۹۵ درجه سانتی‌گراد — باقی بماند.
وقتی موتور بیش از حد داغ می‌شود (Overheating)، یعنی این تعادل از بین رفته و گرما سریعتر از آنچه دفع می‌شود تولید می‌گردد.
داغ شدن موتور چیست و دمای نرمال چقدر است؟
داغ شدن بیش از حد یا Overheating به وضعیتی گفته می‌شود که دمای مایع خنک‌کننده (Coolant) از محدوده‌ی مجاز عبور کند و به حدود ۱۱۰ تا ۱۲۰ درجه سانتی‌گراد برسد،در این حالت، موتور نمی‌تواند گرمای خود را به‌درستی به رادیاتور منتقل کند و سیستم خنک‌کاری از کار می‌افتد.
در خودروهای مدرن، ECU با استفاده از سنسور دمای آب (ECT Sensor) دمای موتور را پایش می‌کند و در صورت بالا رفتن بیش از حد، با روشن کردن فن یا کاهش توان، سعی در کنترل دما دارد، اگر دما همچنان افزایش یابد، چراغ هشدار دمای موتور روی صفحه کیلومتر روشن می‌شود.
علائم هشداردهنده داغ شدن موتور
اگر هر یک از نشانه‌های زیر را مشاهده کردید، احتمال Overheating بالاست:
بالا رفتن سریع درجه حرارت روی آمپر
خروج بخار یا دود سفید از زیر کاپوت
کاهش سطح آب رادیاتور یا مایع خنک‌کننده
افت توان موتور و عملکرد ضعیف در سربالایی‌ها
تغییر رنگ یا بوی مایع خنک‌کننده (بوی شبیه سوختگی)
صدای غیرعادی از موتور، مخصوصاً در نواحی یاتاقان و پیستون
روشن شدن چراغ هشدار دما یا فن به‌صورت دائم
دلایل اصلی داغ شدن موتور خودرو
در این بخش، به‌صورت تخصصی مهم‌ترین دلایل Overheating را بررسی می‌کنیم:
1. کمبود مایع خنک‌کننده (Coolant)
نقش: مایع خنک‌کننده ترکیبی از آب و ضدیخ است که گرما را از بلوک موتور گرفته و به رادیاتور منتقل می‌کند.
اگر سطح آن کاهش یابد، انتقال حرارت مختل می‌شود.
دلایل کمبود:
نشتی در شیلنگ‌ها یا اتصالات.
خرابی درب رادیاتور.
تبخیر در اثر دمای بالا.
نشتی از پمپ آب یا رادیاتور.
راه‌حل:
بررسی سطح مایع خنک‌کننده در حالت سرد بودن موتور.
استفاده از ترکیب استاندارد ۵۰٪ ضدیخ و ۵۰٪ آب مقطر.
رفع هرگونه نشتی و تعویض واشرهای معیوب.
2. خرابی ترموستات
ترموستات قطعه‌ای مکانیکی است که زمان باز و بسته شدن مسیر خنک‌کننده را کنترل می‌کند.
اگر در وضعیت بسته گیر کند، جریان مایع به رادیاتور نمی‌رسد و موتور به‌سرعت داغ می‌شود.
علائم خرابی:
بالا رفتن سریع دما بعد از چند دقیقه کارکرد
سرد ماندن رادیاتور با وجود داغ شدن موتور
راه‌حل:
تعویض ترموستات معیوب با نمونه‌ی اصلی و رعایت دمای کاری پیشنهادی سازنده (معمولاً ۸۸ تا ۹۲ درجه سانتی‌گراد).
3. خرابی واترپمپ (پمپ آب)
واترپمپ قلب سیستم خنک‌کاری است. این پمپ جریان مایع خنک‌کننده را بین موتور و رادیاتور برقرار می‌کند.
اگر پروانه داخلی یا بلبرینگ آن خراب شود، جریان آب متوقف و دما بالا می‌رود.
نشانه‌ها:
نشت آب از زیر واترپمپ
صدای زوزه از جلو موتور
افزایش سریع دما حتی در رانندگی سبک
راه‌حل:
بررسی نشتی و در صورت خرابی، تعویض واترپمپ با نمونه اصلی برندهای معتبر
4. گرفتگی رادیاتور
رادیاتور با عبور جریان هوا، گرمای مایع خنک‌کننده را دفع می‌کند.
رسوب، زنگ‌زدگی یا تجمع حشرات روی پره‌ها باعث می‌شود تبادل حرارت کاهش یابد.
راه‌حل:
شستشوی داخلی رادیاتور با محلول مخصوص.
تمیز کردن سطح خارجی با باد فشرده یا آب پرفشار (در جهت معکوس جریان هوا).
در صورت رسوب زیاد، تعویض کامل رادیاتور.
5. خرابی فن خنک‌کننده
فن رادیاتور زمانی که دما بالا می‌رود، باید به‌صورت خودکار روشن شود.
اگر رله، فیوز، یا موتور فن خراب شود، خنک‌کنندگی از بین می‌رود.
علائم:
فن در زمان روشن بودن کولر هم کار نمی‌کند.
دما در ترافیک بالا می‌رود ولی در جاده ثابت می‌ماند.
راه‌حل:
بررسی فیوز، رله و سوکت فن — و در نهایت تست موتور فن با برق مستقیم.
6. خرابی درب رادیاتور
درپوش رادیاتور فشار داخل سیستم را کنترل می‌کند. اگر سوپاپ داخلی آن گیر کند، ممکن است مایع جوشیده و از سیستم خارج شود.
راه‌حل:
تعویض درپوش با نمونه‌ی دارای فشار استاندارد (معمولاً ۱.۱ تا ۱.۳ بار).
7. خرابی مسیرهای آب در موتور
در اثر استفاده از آب معمولی یا ضدیخ نامرغوب، رسوب آهکی در مجاری آب سیلندر و سرسیلندر تشکیل می‌شود و عبور مایع مختل می‌گردد.
راه‌حل:
شستشوی کامل سیستم با محلول مخصوص رسوب‌زدایی و تعویض ضدیخ طبق استاندارد.
8. دلایل ثانویه (غیرفنی ولی مؤثر)
بار زیاد روی خودرو (مثلاً یدک کشیدن تریلر).
دمای محیط بالا و توقف طولانی در ترافیک.
کار نکردن کولر یا استفاده بیش از حد از آن.
تنظیم نبودن جرقه یا سوخت غلیظ.
نقص در سنسور دمای موتور (ECT).
به گفته ی وبسایت فایر استون، در صورت جوش آورن خودرو در اولین فرصت باید در مکانی امن توقف کرده و با روشن نمودن بخاری خودرو به خنک شدن سریعتر آن کمک کنید و سپس کاپوت را باز نموده و اقدامات بعدی را انجام دهید
جدول علت‌ها و راه‌حل‌های داغ شدن موتور
| علت اصلی | نشانه ها | روش رفع مشکل |
|---|---|---|
| کمبود مایع خنک کننده | کاهش سطح آب، بخار از کاپوت | افزودن ضد یخ استاندارد و رفع نشتی |
| خرابی ترموستات | بالا رفتن سریع دما، رادیاتور سرد | تعویض ترموستات با نمونه اصلی |
| خرابی واتر پمپ | صدای زوزه، نشت آب | تعویض واتر پمپ و بررسی تسمه |
| گرفتگی رادیاتور | داغ شدن در ترافیک، عملکرد ضعیف فن | شستشو یا تعویض رادیاتور |
| خرابی فن | داغ شدن در هنگام توقف، خاموش شدن فن | بررسی فیوز و موتور فن |
| خرابی درپوش رادیاتور | خروج بخار از در رادیاتور | تعویض درپوش با فشار مناسب |
| رسوب در سیستم | کاهش گردش آب | شستشوی مدار خنک کننده |
| دمای بالای محیط | افزایش دما در تابستان | استفاده از ضد یخ مناسب و چک دوره ای |
نقش روغن موتور در کنترل دما
بسیاری تصور می‌کنند خنک‌کاری فقط توسط رادیاتور انجام می‌شود، درحالی‌که روغن موتور نیز بخش مهمی از سیستم دفع حرارت است.
روغن، اصطکاک بین قطعات را کاهش می‌دهد و حرارت حاصل از تماس فلز با فلز را از بین می‌برد، اگر روغن موتور بیش از حد قدیمی غلیظ یا کم باشد، دما سریعتر بالا می‌رود.
پیشنهاد می‌شود همیشه از روغن با ویسکوزیته و استاندارد API مناسب موتور خودرو استفاده شود (مثلاً 10W40 یا 5W30 برای موتورهای بنزینی).
روش‌های سریع برای خنک کردن موتور در حین رانندگی
اگر وسط جاده متوجه شدید موتور بیش از حد گرم شده، اقدامات زیر را انجام دهید:
بلافاصله کولر را خاموش کنید.
بخاری را روشن کنید تا گرمای اضافی از طریق رادیاتور بخاری دفع شود.
در صورت امکان خودرو را متوقف کنید و کاپوت را باز بگذارید.
هرگز درِ رادیاتور را در حالت داغ باز نکنید. خطر سوختگی شدید وجود دارد.
پس از سرد شدن کامل، سطح مایع خنک‌کننده را بررسی کنید.
نکات پیشگیرانه برای جلوگیری از تکرار داغ شدن موتور
هر ۶ ماه یک‌بار سطح و کیفیت مایع خنک‌کننده را چک کنید.
از ترکیب ضدیخ با پایه اتیلن گلیکول و آب مقطر استفاده کنید.
رادیاتور را سالی یک‌بار رسوب‌زدایی کنید.
ترموستات، واترپمپ و درپوش رادیاتور را هر ۵۰ هزار کیلومتر بررسی کنید.
هرگز از آب معمولی به‌عنوان خنک‌کننده استفاده نکنید.
در تابستان، قبل از سفرهای طولانی، عملکرد فن را تست کنید.
جمع‌بندی نهایی
داغ شدن موتور نه تنها باعث ازکارافتادن خودرو می‌شود، بلکه در صورت تکرار می‌تواند به تاب برداشتن سرسیلندر، خرابی واشر سرسیلندر و قفل شدن موتور منجر شود!
پیشگیری از این اتفاق با چند اقدام ساده و سرویس منظم، بسیار ارزان‌تر از تعمیر موتور است.
نوین صنعت به‌عنوان مرجع تخصصی قطعات صنعتی و خودرویی، پیشنهاد می‌کند همواره از قطعات باکیفیت برندهای معتبر برای پمپ آب، بلبرینگ و یاتاقان‌ها استفاده کنید تا سیستم خنک‌کاری عمر طولانی‌تری داشته باشد.
۰
از ۵
۰ مشارکت کننده
